مدير دفتر تجهيز منابع مالي و مشاركتهاي مردمي شركت آب منطقه اي فارس
حركت توسعه مدار بر پايه مشاركت مردمي، مهم ترين رويكرد اين دفتر است
در سالهاي اخير مديريت مشاركت مدار توسط متخصصين و كارشناسان به عنوان يك رهيافت ملي براي بهره برداري پايدار از تاسيسات و منابع آبي وارد ادبيات منابع آب كشور گرديده است. مقامات ارشد بخش آب و كشاورزي اجراي اين رهيافت را به عنوان يك ضرورت مورد تاييد و تاكيد قرار داده اند. در اين راستا واحد تجهيز منابع مالي و مشارکتهاي مردمي بعنوان دفتر مستقلي در معاونت طرح و توسعه شرکت آب منطقه اي فارس از سال 1374 کار خود را با رويکرد جلب مشارکت مالي آب بران در تامين بخشي از هزينه طرحهاي مديريت منابع آب شامل شبکه هاي آبياري و زهکشي، تغذيه مصنوعي و... شروع کرده است تا بتواند ضمن به مشاركت گرفتن هرچه بيشتر مردم در مراحل مختلف طراحي، اجرا و بهره برداري از پروژه ها، به هدف غايي توسعه پايدار در بخش آبياري و كشاورزي هرچه نزديك تر شود.
مهندس نوذري نژاد مدير دفتر تجهيز منابع مالي و مشاركتهاي مردمي شركت آب منطقه اي فارس با اشاره به اين مطلب كه از مهم ترين اصول توسعه هر كشور، مشاركت شهروندان در امر توسعه در زمينه ها و حوزه هاي مختلف اجتماعي است گفت: سازمانها و نهادهاي اجتماعي عامل به مشاركت گرفتن مردم در فعاليتهاي عمراني و اجتماعي و به نوعي واسط بين دولت و مردم هستند. شركت سهامي آب منطقه اي فارس نيز در مسير توسعه كشور و استان، در تمامي وظايف و رسالتهاي سازماني خود، مشاركت را به عنوان اصلي اجتناب ناپذير قرار داده است. تجربه هاي سازماني داخلي و جهاني مبين آن هستند كه پيشبرد برنامه هاي مربوط به پياده سازي مديريت مشاركت مدارانه آبياري و انتقال مديريت آبياري به كشاورزان و ذي نفعان، هرچند كاري بس دشوار و فرايندي حساس و پرزحمت است ولي يكي از راههاي ممكن در رسيدن به توسعه پايدار است.
وي افزود: در ابتدا رويکرد اين دفتر به تاسي از اقدامات دفتر توسعه شبکه هاي آبياري و زهکشي و مشارکتهاي مردمي شرکت مديريت منابع آب ايران، صرفا بر جلب مشارکت مالي آب بران هدف گذاري شده بود، که با درس گرفتن از تجارب قبلي و الزامات و دانش موجود، رويکرد دفتر به جلب مشارکت فکري، اجتماعي و نهادي آب بران در کنار جلب مشارکت مالي آنها، هدف گذاري شده است. زيرا اين دفتر معقتد است با به مشارکت گرفتن بهره برداران، و انتقال مديريت حفظ، نگهداري و بهره برداري از منابع و تجهيزات آبي به خود مردم، علاوه بر كم كردن هزينه هاي دولت، از فرسودگي و افت شديد راندمان آبياري و تخريب كانالها بر اثر سهل انگاري كشاورزان و ذي نفعان جلوگيري ميشود. اين در حالي است که روستائيان زماني کار را از آن خود مي دانند و در انجام آن مسئوليت مي پذيرند که در طرح آن، مورد مشورت قرار گرفته و يا در جريان برنامه ريزي و پيگيري فرايند آن فعالانه شرکت کرده باشند.
نوذري نژاد، مطالعات اجتماعي و مشارکتهاي مردمي؛ شامل مطالعات مربوط به ويژگيهاي اجتماعي، جمعيت شناختي ذينفعان، نظامهاي بهره برداري، بررسيهاي اقتصادي و شناخت پتانسيلها و كمبودها و تهيه بانک اطلاعات مکاني محدوده هاي پروژه ها، همچنين برگزاري كارگاههاي توانمندسازي به منظور آشناتر كردن كشاورزان و ذي نفعان با استفاده بهينه و علمي از آب، زمين و الگوي كشت و بالا بردن توان آنها در حل مسايل مربوط به بهره برداري و نگهداري از شبكه ها و تجهيزات آبي كه در اختيار دارند يا قرار است به عهده بگيرند را از جمله فعاليتهاي اين بخش برشمرد و افزود: درواقع اين دفتر با استفاده از تكينيك هاي جلب مشاركت ذي نفعان، اين باور را در بهره بردار ايجاد ميكند كه شبكه مدون متعلق به آنها بوده و در خصوص نحوه طراحي و اجراي شبكه اقدام به اخذ و اعمال نظرات بهره برداران مي نمايد.
مدير دفتر تجهيز منابع مالي و مشاركتهاي مردمي، مطالعات تشکيل تشکل آب بران كه در برگيرنده اقدامات گزينه يابي، ايجاد، تثبيت و استمرار تشکلهاي آب بران با مشارکت ذينفعان واقعي و بهره برداران است را از ديگر وظايف اين دفتر عنوان كرد و ادامه داد: دفتر مشاركتها با ايجاد زمينه هاي لازم، اين فرهنگ را در مراحل مطالعه و ساخت شبكه ها به كشاورزان القا مي نمايد كه مديريت شبكه در مراحل بهره برداري و نگهداري در اختيار تشكل هاي آب بران قرار خواهد گرفت. علاوه بر اين، آزادسازي مشارکتي مسير، كه در آن ضمن ظرفيت سازي و توانمندسازي ذينفعان و بکارگيري رويکرد تلفيقي، مسير اجراي طرحها با رويکرد جبران خسارت از سوي مجموعه ذينفعان و عدم پرداخت هزينه تملک از سوي آب منطقه اي فارس، انجام مي گيرد ديگر وظيفه اين بخش است كه حاصل اين اقدامات كاهش هزينه هاي تملك است كه سازمان براي آزادسازي مسير پروژه هايش پرداخت ميكرد.
وي با بيان اينكه بازنگري فني شبکه بر مبناي ديدگاه آب بران نيز در زمره وظايف اين دفتر جاي ميگيرد خاطرنشان ساخت: در اين رويکرد، قبل از اجراي طرحهاي آبياري و مشخصا شبکه هاي آبياري و زهکشي، ديدگاههاي آب بران در طرح شبکه با رويکرد تلفيقي فني و اجتماعي مورد بررسي قرار مي گيرد و پس از بررسي هاي كارشناسي تصميم نهايي اتخاذ ميشود.
نوذري نژاد گفت: دفتر تجهيز منابع مالي و مشاركتهاي مردمي به منظور انجام هرچه بهتر رسالتها و وظايفي كه بر دوش خود احساس مي كند اقدام به تشكيل «كميته تخصصي راهبري مطالعات اجتماعي و مشاركتي» كرده است كه با تركيبي كاملاً تخصصي از كارشناسان سازمان و اساتيد، سياست گذاريها و نظارت عاليه بر تمامي پروژه هاي آب منطقه اي را بر عهده دارد. علاوه بر اين كميته، 5 كارشناس با تخصصهاي ترويج كشاورزي، جامعه شناسي و سازه هاي آبي با درجه علمي كارشناس ارشد و بالاتر، فعاليتهاي مربوط به 10 طرح شبكه آبياري و زهكشي بزرگ و 4 طرح كوچك انتقال آب را پيگيري مي نمايند تا در نهايت مشاركت حداكثري مردم در تمامي مراحل، طراحي، ساخت، بهره برداري و نگهداري پروژه ها را جلب كند. در اين راستا اقداماتي چون مطالعه و اجراي شبكه هاي آبياري و زهكشي و طرحهاي انتقال آب، توانمندسازي كشاورزان و آماده كردن آنها براي مشاركت حداكثري در زمينه فعاليتهاي مطالعات اجتماعي و مشاركتي طرحهاي آبياري و زهكشي (در رابطه با طرحهاي بزرگ) و مطالعه و اجراي طرحهاي كوچك انتقال آب صورت گرفته و ميگيرد.
وي با بيان اينكه در طرحهاي بزرگ، در تعامل و همکاري با نماينده مجري طرح، مطالعات اجتماعي و مشارکتي در محدوده شبکه هاي آبياري و زهکشي چون؛ درودزن (شامل 4 شبکه آبياري و زهکشي آبخور بندامير، فيض آباد، تيلکان و موان)، توابع ارسنجان، قصردشت، دشت آسپاس، تنگاب فيروزآباد، رودبال، کوار و خفر، قير بالغ بر مساحتي در حدود 170 هزار هکتار انجام شده يا در دست انجام است افزود: اين مطالعات در ساير شبکه هاي بزرگ، همچون نرگسي، چشمه عاشق، دشت سروستان و هايقر با مساحت تقريبي 50 هزار هکتار، در صورت فراهم شدن شرايط، اجرا خواهد شد.
نوذري نژاد در کنار طرحهاي بزرگي که برشمرده شد، از طرحهاي کوچک (سياخ درانگون، کانالهاي منشعب از چشمه سارات هفتخوان بيضا، کانال انتقال روستاي سارويي مرودشت، کانالهاي انتقال شرفي و باصري شهرستان اقليد) با مساحت تقريبي 4000 هکتار نيز كه توسط اين دفتر مطالعه و اجرا شده اند، نام برد و در ادامه گفت: دفتر تجهيز منابع مالي و مشاركتهاي مردمي در برخي از طرحهاي استاني با گروه طرحهاي استاني شركت، همكاري نزديك دارد كه اين طرحها شامل؛ شبکه آبياري همايجان سپيدان (2500 هکتار)، کانال انتقال از چشمه ساسان کازرون (400 هکتار) و ايستگاه پمپاژ کوپن ممسني (300 هکتار) هستند.
وي ضمن بيان اينكه جلب مشارکت مالي يکي از وظايف اصلي اين دفتر است گفت: تاکنون طرحهاي کوچک سياخ دارنگون، خسويه، محمدآباد جره و بالاده، کانال انتقال آب قادرآباد، زين الدين شهرستان اقليد و ... با استفاده از اعتبارات مشارکت مردمي اجرا شده و طرحهاي کانال انتقال بوانات، قاسم آباد سارويي مرودشت و دژکرد شهرستان اقليد در حال اجرا هستند. در ساير طرحها نيز، در حال پيگيري جهت دريافت مصوبه از شرکت مديريت منابع آب ايران هستيم.
مدير دفتر مشاركتهاي مردمي در ادامه، به کانالهاي سمت راست و چپ دشت رامجرد درودزن به عنوان طرحهاي بزرگ شرکت که با استفاده از اعتبارات مشارکت مردمي اجرا گرديده اشاره کرد و افزود: شبکه هاي آبياري و زهکشي آبخور بندامير، فيض آباد و تيلکان نيز با استفاده از اين اعتبارات در حال اجرا هستند.
وي در مجموع ميزان مصوبه مشارکتي براي طرحهاي مشارکتي در حال اجرا، که در بالا برشمرده شدند را حدود 500 ميليارد ريال عنوان نموده و خاطرنشان كرد: منبع تامين اعتبار طرحهاي مشارکتي، از محل کمکهاي فني – اعتباري يا همان اعتبارات مشارکت مردمي در قالب برنامه هاي توسعه پنج ساله کشور است که در چند دوره اخير يعني سال اول برنامه پنجم (34% کل اعتبارات مشارکتي کشور)، برنامه چهارم توسعه (37 درصد کل اعتبارات مشارکتي کشور)، اين دفتر در جذب اين اعتبارات در کشور، حائز رتبه هاي برتر بوده است.
نوذري نژاد، حركت توسعه مدار بر پايه مشاركت مردمي در مراحل مختلف طرحها، تداوم انجام مطالعات اجتماعي و مشارکتي در تمام شبکه هاي آبياري و زهکشي تا واگذاري شبکه هاي آبياري و زهکشي به آب بران، تدوام ظرفيت سازي و توانمندسازي در روستاها و تشكلهاي آب بران، زمينه سازي انتقال مديريت شبکه هاي آبياري و زهکشي به آب بران و اجراي طرحهاي کوچک زودبازده در جهت رويکرد مديريت منابع آب را از جمله برنامه هاي آتي اين دفتر برشمرد.
وي در پايان تصريح كرد كه به رغم تمامي كمبودها و مشكلات، با استعانت از خداوند و حمايت مديريت، معاونين و كاركنان سازمان، با نهايت تلاش سعي ميكنيم وظايف و رسالتهاي دفتر را پيش ببريم.
